Nationaal Holocaustmuseum Amsterdam

AMSTERDAM - Koning Willem-Alexander heeft zondag 10 maart 2024 in Amsterdam het Nationaal Holocaustmuseum geopend.

De koning opende het Holocaustmuseum aan de Plantage Middenlaan door een mezoeza te overhandigen aan de kleindochter van Holocaustoverlevende Rudie Cortissos. Een mezoeza is een tekstkoker met een fragment uit de Thora, dat volgens joods gebruik op deurposten wordt aangebracht. Cortissos bevestigde de koker na de overhandiging aan de deurpost van de ingang van het museum.

Het Nationaal Holocaustmuseum vertelt de geschiedenis van de Jodenvervolging in Nederland. Tussen 1940 en 1945 zijn op last van de Duitse bezetter Joden in Nederland, maar ook Roma en Sinti, systematisch gediscrimineerd, vervolgd, gedeporteerd en vermoord. Circa 102.000 Joden die in Nederland woonden zijn in de Holocaust omgebracht. 

Het museum toont aan de hand van 2.500 voorwerpen, herontdekte foto’s en films, geluidsopnamen, documenten en installaties de geschiedenis van de Holocaust in Nederland en in de concentratie- en vernietigingskampen in Europa. 

Ook het dagelijks leven van Joden voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog, de bevrijding vanuit het perspectief van Joodse Nederlanders en de omgang met de Holocaust in de Nederlandse herinneringscultuur komen in het museum aan bod. De objecten komen uit tientallen museumcollecties uit binnen- en buitenland. Daarnaast toont het Nationaal Holocaustmuseum voorwerpen van slachtoffers, overlevenden en nabestaanden die niet eerder voor het publiek te zien waren.

Het Nationaal Holocaustmuseum is gevestigd in een historisch gebouw, de voormalige Hervormde Kweekschool, tegenover de gerenoveerde gedenkplaats Hollandsche Schouwburg, in Amsterdam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de nazi's de naastgelegen Crèche als verzamel- en deportatieplaats voor Joodse kinderen. Directrice Henriëtte Pimentel hielp honderden van hen ontsnappen, ook via de Kweekschool.

Te zien

Samen tonen de ongeveer 2.500 voorwerpen, herontdekte foto’s en films, geluidsopnamen, documenten en installaties in dit museum de geschiedenis van de Holocaust in Nederland en in de concentratie- en vernietigingskampen in bezet Europa. Het medaillon van een Joods meisje op de vlucht. De mantel waarin een als Sinterklaas verklede verzetsman illegale documenten rondbracht. Een broche die vlak bij de gaskamers van Sobibor werd opgegraven. De objecten komen uit tientallen museumcollecties uit binnen- en buitenland. Ook toont het Nationaal Holocaustmuseum recent geschonken voorwerpen van overlevenden en nabestaanden die nog nooit eerder voor het publiek te zien waren.

Misdadenbehang

De wanden van de tentoonstellingszalen zijn van plafond tot plint voorzien van teksten vol anti-Joodse maatregelen. De Duitse bezetter vaardigde deze vanaf mei 1940 uit om Joden te discrimineren, isoleren, beroven en deporteren. De maatregelen werden vaak vastgelegd als verordeningen, beschikkingen of instructies en hadden allemaal de kracht van wet. De bezetter verplichtte op deze manier dat Joden zich lieten registreren (1941) en de Jodenster moesten dragen (1942). Dit ‘misdadenbehang’ biedt een zo volledig mogelijk overzicht van alle anti-Joodse maatregelen in Nederland.

Toespraak van Koning Willem-Alexander bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum.

Het Nationaal Holocaustmuseum geeft slachtoffers van de Jodenvervolging in Nederland een gezicht en een stem. Het maakt de verhalen invoelbaar van mensen die uit onze samenleving werden losgeknipt. Beroofd van hun rechten, vogelvrij verklaard, opgepakt, vastgezet, gescheiden van hun geliefden, vermoord.

Die verhalen moeten worden blijven verteld. Maar het Nationaal Holocaustmuseum vertelt ons meer dan verhalen. Dit museum laat ons zien hoe antisemitisme verwoestende gevolgen kan hebben.

Daarom moeten wij ons rekenschap blijven geven van hoe het begon en hoe het van kwaad tot erger ging.

Op de wanden van het museum zijn ze opgetekend, muur na muur na muur. De vele honderden verordeningen, maatregelen, instructies en verboden. De kleine stappen waarmee de Joodse bevolking apart werd gezet. Verplicht ontslag. Verplichte registratie. Verbanning uit het openbare leven. Geen fiets. Geen telefoon. Geen spaargeld. Geen huis. Geen bewegingsvrijheid. Geen leven.

Van antisemitische stemmingmakerij tot aan de gaskamers. Giftige woorden en daden kunnen uitmonden in een dodelijke dynamiek. In misdaden zó gruwelijk en massaal dat ons verstand erbij stilstaat.

Als de spreekwoordelijke vleugelslag van de vlinder die een orkaan kan veroorzaken. Een orkaan die dood en verderf zaait. Niet tegen te houden, niet te beheersen. De ravage die hij achterlaat, is onthutsend. De wonden die hij slaat, zijn generaties later nog niet geheeld.

Het is aan ons allemaal om te voorkomen dat antisemitisme leidt tot een orkaan die alles wat ons lief is omverblaast. Laten we nooit vergeten: Sobibor begon in het Vondelpark, met een bordje ‘Voor Joden verboden’.

Er is geen excuus voor onwetendheid. Geen plaats voor relativering. Mitsen en maren zijn hier ongepast. Kennis van de Holocaust is niet facultatief.

Dit museum laat ons zien hoe het is gegaan, nog niet zo heel lang geleden. Enkelen van u hebben het meegemaakt als kind.

Toen u onder de vooruitgeworpen schaduw van de Tweede Wereldoorlog werd geboren, was één op de tien Amsterdammers Joods…

Joodse cultuur is Amsterdamse cultuur en andersom. Het Nationaal Holocaustmuseum is onlosmakelijk verbonden met deze stad en met ons land. Als een permanent teken aan de wand. Als een oproep aan ons allemaal - oud en jong - om op te staan tegen antisemitisme en tegen bedreigingen en uitsluiting van Joodse mensen en Joodse instellingen.

Kom naar dit museum. Neem uw kinderen mee. Uw kleinkinderen. Luister naar de verhalen. Neem kennis van wat is gebeurd. Bewaar het in uw hoofd en in uw hart.