Viering Stadsrechten Haarlem 2011 - 766 jaar

HAARLEM - De stad is jarig. Haarlem is op woensdag 23 november 766 jaar oud geworden. Dat wil zeggen dat het deze dag precies zolang geleden dat Haarlem zijn stadsrechten kreeg.

Woensdagochtend om 9 uur onthulde burgemeester Bernt Schneiders (nog altijd zonder ambtsketen) het tableau in het Noord-Hollands Archief in de Janskerk met de perkamenten documenten uit 1245.

De documenten liggen niet in het stadhuis opgeslagen want men hoeft niet dagelijks in het stadsrecht te kijken. Dit in tegenstelling van andere gebruiksvoorwerpen met historische waarde van de stad Haarlem. Het onthullen van de stadsrechten is maar één keer per jaar op de verjaardag van de stad Haarlem zelf. Het bijzondere is dat Haarlem het stadsrecht nog heeft want er zijn steden waar het stadsrecht door bijvoorbeeld brand of oorlog verloren is gegaan. Haarlem heeft het stadrecht nog omdat het goed was opgeslagen in een kist in de Bavokerk.

De burgemeester van Haarlem, Bernt Schneiders, was zonder ambtsketen ondanks dat hij er een te leen had gekregen van de stad Amsterdam. Maar Amsterdam is een jonge stad vergeleken met het veel oudere Haarlem. Vandaar dat de ambtsketen voor deze gelegenheid nog even in de kast, eh.. kluis bleef op het stadhuis.

Op 23 november 1245 kreeg Haarlem stadsrecht van de graaf van Holland. De stad kreeg twee oorkonden; teksten op stukken perkament (voor deze oorkonden de huid van een kalf en daardoor bijna onverwoestbaar) met onderaan het zegel van de graaf. In het stadsrecht staan in totaal 69 bepalingen. Deze bepalingen vormden een soort grondwet voor de inwoners van de nieuwe stad. De rechten en plichten van deze inwoners, de poorters, zijn hierin vastgelegd. Een van de plichten was dat de poorters in de stad moesten wonen. Zij moesten ook hun medeburgers helpen. Veel bepalingen gaan over hoe voor schout en schepenen van de stad processen gevoerd moesten worden. Belangrijk is ook dat schepenen voortaan zelf nieuwe regels mochten maken. Zo werd het stadsrecht steeds aangevuld met nieuwe bepalingen.

Waarom kreeg Haarlem een stadsrecht in twee oorkonden die allebei op dezelfde dag werden uitgegeven? Hiervoor is een simpele verklaring. De eerste oorkonde is op een groot stuk perkament geschreven. De schrijver dacht dat hij die 69 artikelen hier makkelijk op kwijt zou kunnen, maar dit lukte niet. Een stuk perkament eraan vastplakken kon niet. Dan zou later wel eens de rechtsgeldigheid van het stadsrecht betwijfeld kunnen worden. Dus moest er een vervolgoorkonde komen. Ook deze werd met het zegel van de graaf bezegeld. Haarlem heeft zijn stadsrecht goed bewaard. Tot de achttiende eeuw in een speciale archiefruimte in de Grote of Sint Bavo-kerk, toen in het stadhuis, en nu bij de Archiefdienst voor Kennemerland.